بررسی تحلیلی ریسک در پروژه‌های نوسازی بافت های فرسوده شهری؛ مطالعه موردی: شهر تهران

بافت‌های فرسوده بخشی از شهرها هستند که کارایی آنها به دلیل فرسودگی، تنزل پیدا کرده و با مجموعه‌ای از مشکلات و مسائل روبرو می‌باشند. پروژه‌های نوسازی بافت فرسوده برنامه‌های پیچیده و چند بخشی می‌باشند که از ذی‌نفعان فراوان و منابع گسترده تشکیل شده-اند و با ریسک‌ها و عدم قطعیت‌های زیادی مواجه می‌باشند. با توجه به حساسیت پروژه‌های نوسازی بافت های فرسوده به لحاظ امنیت و حفظ جان ساکنان آن، تسریع در اجرا و همچنین ابعاد وسیع و هزینه‌های بسیار بالای این پروژه‌ها، لزوم مطالعات ریسک جهت موفقیت پروژه‌های مذکور حیاتی است. در این راستا، این تحقیق به شناسایی و تحلیل ریسک‌های معمول در پروژه‌های نوسازی بافت‌های فرسوده شهری، با تمرکز بر شهر تهران، می‌پردازد. بر مبنای روش تحقیق به کار گرفته شده، پس از مطالعه ادبیات موضوع، پروژه‌های نوسازی بافت‌های فرسوده شهر تهران و مشخصات آنها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. سپس، از طریق مصاحبه با خبرگان و کارشناسان، چهل و پنج ریسک تهدید کننده شناسایی گردیدند. این ریسک‌ها در مرحله بعد توسط خبرگان و کارشناسان زیربط از طریق پرسشنامه، مورد ارزیابی کیفی قرار گرفتند. بر این اساس ده ریسک اصلی در این پروژه‌ها شامل: تغییرات مدیریتی و کاهش ماندگاری تصمیمات و برنامه‌ها، عدم اجرا یا تاخیر در اجرای پروژه‌های زیرساخت، عدم امکان تملک و یا طولانی شدن مدت زمان تملک برای پروژه‌های نیازمند تملک، ناهماهنگی بین دستگاه‌های مختلف (تعاملات برون سازمانی)، عدم مشارکت دستگاه‌های متولی (ذینفعان اصلی) در انجام تعهدات، تاخیر در تصویب اسناد و قوانین مرتبط با نوسازی بافت فرسوده، تاخیر در تامین بودجه از سوی دولت و مدیریت شهری، بروز مشکلات قانونی و حقوقی به دلیل نوع مالکیت زمین‌های پروژه، عدم مشارکت مردم در فرآیند نوسازی محله و عدم اجرا یا تاخیر در اجرای پروژه‌های ارزش افزا (پروژه‌های محرک توسعه) می‌باشند. بر اساس نتایج تحلیل ریسک‌ها، بزرگترین ریسک‌ها در محیط خارجی پروژه و در محدوده ذی-نفعان خارجی قرار دارند. در پایان پیشنهاد می‌نماید در اجرای پروژه‌های نوسازی بافت فرسوده، مطالعات ریسک مورد توجه قرار گیرد. همچنین، به منظور موفقیت در مدیریت ریسک پروژه، به موضوع مدیریت ذینفعان پرداخته شود.